Wzrost akcyzy na wyroby tytoniowe może znacząco wpłynąć na ich ceny. – Zmiany spowodują zacieśnienie obowiązków i rygorów w zakresie handlu wyrobami związanymi z tytoniem. Producenci i przedstawiciele branży tytoniowej alarmują, że takie zmiany mogą przynieść poważne konsekwencje – zarówno dla rynku legalnego, jak i w kontekście wzrostu szarej strefy – wyjaśnia adwokat Kamil Gądek z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
Zmiany w prawie w 2025 roku
Od stycznia 2025 roku wchodzą w życie nowe przepisy prawa antynikotynowego, które jeszcze bardziej zaostrzą regulacje dotyczące wyrobów tytoniowych i ich pochodnych. Zgodnie z nowymi przepisami całkowicie zabroniona będzie jakakolwiek forma promocji e-papierosów, w tym reklama w internecie oraz lokowanie produktu w mediach społecznościowych. Nadto, wszystkie wyroby tytoniowe, w tym e-papierosy i urządzenia podgrzewające tytoń, będą musiały być sprzedawane w zunifikowanych opakowaniach pozbawionych logo i wyraźnych oznaczeń marki.
Czytaj więcej
Zmiany w akcyzie.”Rząd będzie rozwiązywać problem, który sam tworzy”
Nowe prawo przewiduje również surowsze sankcje dla przedsiębiorców, którzy złamią zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych osobom poniżej 18 roku życia. Podwyższone kary przewidziano także za handel tytoniem w miejscach publicznych. Celem tych zmian jest zmniejszenie atrakcyjności wyrobów tytoniowych, zwłaszcza wśród młodych osób, oraz ograniczenie ich dostępności w nieformalnych kanałach sprzedaży.
Wzrost akcyzy: korzyść czy ryzyko?
Kolejnym istotnym elementem zmian jest fakt, iż w 2025 roku akcyza na wyroby tytoniowe i e-papierosy ma wzrosnąć o kolejne kilka procent. Z punktu widzenia budżetu państwa to korzystna zmiana – wyższe wpływy mogą zasilić służbę zdrowia czy inne sektory publiczne. Problem jednak w tym, że wyższe ceny mogą odstraszyć część konsumentów od legalnych zakupów, kierując ich do nielegalnych źródeł, co w konsekwencji może zwiększyć udział szarej strefy.
Według Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego (PSPT), Polska już teraz zmaga się z wysokim udziałem nielegalnego handlu wyrobami tytoniowymi. Wzrost akcyzy może tylko pogłębić ten problem, zmniejszając jednocześnie wpływy podatkowe, które miałyby być przeznaczone na finansowanie wspomnianych celów. W efekcie nowe regulacje, choć z jednej strony mają szansę na poprawę zdrowia publicznego, mogą również przynieść wyzwania związane z ich skutecznym egzekwowaniem i przeciwdziałaniem szarej strefie.
Handel pod presją
Wzrost cen wyrobów tytoniowych wpłynie znacząco na sytuację handlową, szczególnie na poziomie detalicznym. Małe sklepy, dla których sprzedaż papierosów i e-papierosów stanowi istotną część przychodów, mogą odczuć wyraźny spadek obrotów. Sytuacja ta będzie szczególnie dotkliwa w regionach przygranicznych, gdzie już teraz działa wiele nielegalnych kanałów dystrybucji. W skali kraju może to prowadzić do redukcji miejsc pracy w sektorze handlowym.
Dodatkowo, zaostrzone regulacje oraz wzrost cen mogą zmusić mniejsze sklepy do ograniczenia asortymentu produktów tytoniowych. Dla wielu z nich, szczególnie w rejonach o ograniczonym popycie na inne produkty, utrata klientów kupujących papierosy może oznaczać konieczność zamknięcia działalności. Koncerny tytoniowe również przewidują negatywne konsekwencje w postaci spadku sprzedaży, co z kolei może przełożyć się na redukcję wydatków na marketing oraz potencjalne ograniczenie wsparcia dla dystrybutorów. Takie działania mogą wpłynąć na całą branżę, w tym na relacje pomiędzy producentami a detalistami.
Palenie papierosów a oczekiwania społeczne – co zmienią nowe regulacje?
Rządowe regulacje dotyczące ograniczenia palenia w miejscach publicznych zyskują na sile. Obostrzenia obejmują już nie tylko tradycyjne papierosy, ale również coraz popularniejsze e-papierosy oraz urządzenia podgrzewające tytoń. W efekcie przestrzeń dostępna dla palaczy będzie sukcesywnie ograniczana.
Rozszerzenie zakazu palenia
W Polsce zakaz palenia w miejscach publicznych obowiązuje od 2010 roku, a jego przestrzeganie zostało znacząco wzmocnione w ostatnich latach. Nowe przepisy mają na celu włączenie do tej listy e-papierosów, które do tej pory były traktowane z większą liberalnością. W opinii ustawodawcy, produkty te, choć mniej szkodliwe dla zdrowia od tradycyjnych wyrobów tytoniowych, nadal niosą ryzyko związane z uzależnieniem. Mogą również oddziaływać negatywnie na osoby postronne oraz niepełnoletnie, będąc przez nie traktowane jako symbol statusu społecznego.
Edukacyjny wymiar nowych przepisów
Rozszerzenie zakazu ma także charakter edukacyjny. Ustawodawca podkreśla, że zwiększenie liczby stref wolnych od dymu tytoniowego i aerozolu z e-papierosów może ograniczyć społeczną akceptację dla tego nawyku, zwłaszcza wśród młodych ludzi. Organizacje zdrowotne wskazują, że ograniczenie możliwości palenia papierosów tradycyjnych oraz elektronicznych w przestrzeni publicznej znacząco zmniejsza atrakcyjność sięgania po nie, zwłaszcza wśród osób dopiero rozważających rozpoczęcie palenia. Wprowadzenie tych przepisów jest częścią strategii mającej na celu zmniejszenie liczby osób uzależnionych od nikotyny oraz ochronę zdrowia publicznego, zarówno przez działania prewencyjne, jak i edukacyjne.
Jak znaleźć złoty środek?
Balans pomiędzy ochroną zdrowia publicznego a swobodą prowadzenia działalności gospodarczej wymaga wyważonych działań, które będą ograniczać szkodliwość palenia oraz minimalizować negatywne skutki ekonomiczne. Kluczowe zdają się być:
Edukacja i profilaktyka: inwestowanie w kampanie uświadamiające o szkodliwości palenia, zwłaszcza wśród młodzieży, mogą skutecznie zmniejszyć zainteresowanie nałogiem.
Walka z szarą strefą: wzmocnienie działań służb celnych i skarbowych, a także sankcje wobec nielegalnych sprzedawców, mogą znacząco ograniczyć straty wynikające z nielegalnego obrotu wyrobami tytoniowymi.
Stopniowy wzrost akcyzy: mniejszy i bardziej rozłożony w czasie wzrost podatku może zminimalizować skokowe zmiany cen i ich negatywne skutki dla rynku.
Wsparcie dla handlu detalicznego: małe sklepy i detaliści powinni być objęci programami wsparcia, które pomogą im dostosować się do zmian. Przykładem może być subsydiowanie alternatywnych źródeł przychodów, takich jak sprzedaż produktów ekologicznych czy zdrowej żywności.
Monitorowanie skutków regulacji: niezbędne jest systematyczne badanie skutków wprowadzonych przepisów oraz gotowość do ich korekty w przypadku nieprzewidzianych konsekwencji społecznych lub ekonomicznych.
Nowe regulacje to wyzwanie dla branży tytoniowej, handlu i konsumentów. Choć główny cel – poprawa zdrowia publicznego – jest powszechnie uznawany za słuszny, konieczne jest uwzględnienie szerokiego spektrum konsekwencji. Dialog pomiędzy rządem, przedstawicielami przemysłu oraz organizacjami społecznymi może pomóc w wypracowaniu kompromisu, który ograniczy palenie, nie prowadząc jednocześnie do drastycznych skutków gospodarczych. Zmiana nawyków Polaków w zakresie korzystania z produktów tytoniowych powinna przebiegać w sposób uwzględniający potrzeby wszystkich grup społecznych – zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców. Przyjęcie elastycznego podejścia do wprowadzanych regulacji pozwoli na dostosowanie się do zmieniających się realiów i zapewni ich skuteczność bez nadmiernych strat ekonomicznych.